PROBLEMATYKA XXXIII SEMINARIUM GEOGRAFII WSI
Odnowa i rewitalizacja wsi. W kierunku nowych paradygmatów kształtowania wiejskiej przestrzeni
W ramach obecnej polityki rozwoju coraz większy nacisk kładzie się na podejście zintegrowane i wielosektorowe, a tym samym na komplementarność przedsięwzięć rozwojowych (zwłaszcza łączenie projektów infrastrukturalnych z działaniami społecznymi). Ponadto na gruncie nowego paradygmatu polityki regionalnej podkreśla się potrzebę integracji różnych partnerów i zasobów, a także koordynacji działań w różnych sferach, w celu zapewnienia zrównoważonego i harmonijnego rozwoju. Na szczeblu lokalnym tego typu podejście mocno zakorzenione jest w procesach odnowy wsi oraz rewitalizacji.
W 2017 roku przypada dwudziestolecie uruchomienia pierwszego w kraju regionalnego programu odnowy wsi (Program Odnowy Wsi Opolskiej realizowany nieprzerwanie od 1997 roku). Jednocześnie w ciągu dwudziestu lat od zainicjowania procesu odnowy wsi w Polsce, regionalne programy odnowy wsi uruchomione zostały również w innych województwach (choć nie wszystkich). W tym kontekście istotne wydaje się podjęcie dyskusji nad uwarunkowaniami (instytucjonalnymi, społecznymi, gospodarczymi, kulturowymi, itp.) realizacji odnowy wsi w Polsce, nad skutecznością tego procesu oraz jego efektami.
Działania z zakresu odnowy wsi stanowią istotny komponent polityki rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej. Zakończenie w grudniu 2015 roku realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 daje możliwość pełnego podsumowania wdrażanych w jego ramach działań dotyczących odnowy wsi (w tym za pośrednictwem Lokalnych Grup Działania). Istotne jest zwrócenie uwagi zarówno na pozytywne efekty, jak i różne słabości czy też bariery realizacji projektów odnowy wsi, finansowanych z funduszy europejskich. Wnioski i refleksje w tym zakresie stanowić mogą podstawę do formułowania rekomendacji odnoszących się do działań z zakresu odnowy wsi, wspieranych ze środków zewnętrznych.
9 października 2015 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę o rewitalizacji, która umożliwia realizację procesu rewitalizacji również na obszarach wiejskich. W tym kontekście istotne jest podjęcie dyskusji nad możliwościami, jakie stwarza proces rewitalizacji dla rozwoju wsi, a także nad wyzwaniami związanymi z jego praktyczną realizacją (w tym m.in. w zakresie delimitacji obszarów zdegradowanych na terenach wiejskich czy włączenia w proces rewitalizacji wsi partnerów społecznych i gospodarczych).
Głównym celem konferencji jest wyjaśnienie mechanizmów odnowy i rewitalizacji wsi w Polsce, jak również określenie ich efektów w rozwoju obszarów wiejskich. Równocześnie celem seminarium jest sformułowanie zaleceń i rekomendacji dotyczących praktycznej realizacji odnowy i rewitalizacji polskiej wsi w oparciu o dotychczasowe doświadczenia krajowe i zagraniczne.
Konferencja ma być spotkaniem badaczy zainteresowanych procesami odnowy oraz rewitalizacji wsi, reprezentujących geografię, nauki społeczne, ekonomię, zarządzanie, architekturę i urbanistykę, jak również praktyków z dziedziny rozwoju obszarów wiejskich.
W 2017 roku przypada dwudziestolecie uruchomienia pierwszego w kraju regionalnego programu odnowy wsi (Program Odnowy Wsi Opolskiej realizowany nieprzerwanie od 1997 roku). Jednocześnie w ciągu dwudziestu lat od zainicjowania procesu odnowy wsi w Polsce, regionalne programy odnowy wsi uruchomione zostały również w innych województwach (choć nie wszystkich). W tym kontekście istotne wydaje się podjęcie dyskusji nad uwarunkowaniami (instytucjonalnymi, społecznymi, gospodarczymi, kulturowymi, itp.) realizacji odnowy wsi w Polsce, nad skutecznością tego procesu oraz jego efektami.
Działania z zakresu odnowy wsi stanowią istotny komponent polityki rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej. Zakończenie w grudniu 2015 roku realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 daje możliwość pełnego podsumowania wdrażanych w jego ramach działań dotyczących odnowy wsi (w tym za pośrednictwem Lokalnych Grup Działania). Istotne jest zwrócenie uwagi zarówno na pozytywne efekty, jak i różne słabości czy też bariery realizacji projektów odnowy wsi, finansowanych z funduszy europejskich. Wnioski i refleksje w tym zakresie stanowić mogą podstawę do formułowania rekomendacji odnoszących się do działań z zakresu odnowy wsi, wspieranych ze środków zewnętrznych.
9 października 2015 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę o rewitalizacji, która umożliwia realizację procesu rewitalizacji również na obszarach wiejskich. W tym kontekście istotne jest podjęcie dyskusji nad możliwościami, jakie stwarza proces rewitalizacji dla rozwoju wsi, a także nad wyzwaniami związanymi z jego praktyczną realizacją (w tym m.in. w zakresie delimitacji obszarów zdegradowanych na terenach wiejskich czy włączenia w proces rewitalizacji wsi partnerów społecznych i gospodarczych).
Głównym celem konferencji jest wyjaśnienie mechanizmów odnowy i rewitalizacji wsi w Polsce, jak również określenie ich efektów w rozwoju obszarów wiejskich. Równocześnie celem seminarium jest sformułowanie zaleceń i rekomendacji dotyczących praktycznej realizacji odnowy i rewitalizacji polskiej wsi w oparciu o dotychczasowe doświadczenia krajowe i zagraniczne.
Konferencja ma być spotkaniem badaczy zainteresowanych procesami odnowy oraz rewitalizacji wsi, reprezentujących geografię, nauki społeczne, ekonomię, zarządzanie, architekturę i urbanistykę, jak również praktyków z dziedziny rozwoju obszarów wiejskich.
ZAGADNIENIA
Podstawy teoretyczne rewitalizacji i odnowy wsi
- Zmiany podejść (teoretycznych i praktycznych) do rozwoju obszarów wiejskich.
- Kontekst teoretyczny rewitalizacji i odnowy wsi.
- Rewitalizacja a odnowa wsi – próba uporządkowania zagadnień terminologicznych (próba określenia czym jest odnowa wsi i jakie są jej charakterystyczne cechy, podobieństwa i różnice między odnową wsi a rewitalizacją, czy stosowanie pojęcia rewitalizacja w odniesieniu do wsi jest uprawnione)
- Wewnętrzne uwarunkowania (instytucjonalne, społeczne, ekonomiczne, przestrzenne, kulturowe, przyrodnicze) procesów rewitalizacji i odnowy wsi.
- Kontekst (otoczenie) prawno-administracyjne i instytucjonalne procesów rewitalizacji i odnowy wsi (ustawa o rewitalizacji, regionalne programy odnowi wsi, program rozwoju obszarów wiejskich oraz regionalne programy operacyjne województw na lata 2014–2020).
- Potencjał polskiej wsi (m.in. na tle innych krajów europejskich) w kontekście jej rewitalizacji i odnowy.
- Powiązanie rewitalizacji i odnowy wsi z innymi procesami rozwoju obszarów wiejskich (m.in. procesy towarzyszące i równoległe).
- Rewitalizacja i odnowa wsi a procesy gentryfikacji, suburbanizacji i kontrurbanizacji wsi.
- Doświadczenia państw europejskich w zakresie odnowy wsi (historia odnowy wsi w Europie, efekty procesu odnowy wsi w krajach europejskich, transfer doświadczeń europejskich do Polski).
- Doświadczenia oraz wnioski z realizacji regionalnych programów odnowy wsi.
- Doświadczenia oraz wnioski z realizacji działań z zakresu odnowy wsi w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (w tym działań realizowanych za pośrednictwem LGD).
- Możliwość wykorzystania doświadczeń w zakresie rewitalizacji miast na obszarach wiejskich. Transfer doświadczeń w zakresie rewitalizacji miast na obszary wiejskie.
- Dobre praktyki (zagraniczne i krajowe) w zakresie odnowy wsi.
- Przebieg procesu odnowy wsi (inicjowanie procesu odnowy wsi, przebieg i główne etapy odnowy wsi, modele odnowy wsi, różne fazy zaawansowania odnowy wsi, odnowa wsi w wymiarze fizycznym oraz społecznym).
- Kształtowanie przestrzeni wiejskiej w kontekście rewitalizacji i odnowy wsi (znaczenie planowania przestrzennego, efekty wprowadzenia ustawy krajobrazowej, postawy mieszkańców oraz budowanie ich świadomości w zakresie kształtowania przestrzeni).
- Diagnoza potrzeb rewitalizacyjnych polskiej wsi (tj. koncentracja negatywnych zjawisk na obszarach wiejskich, skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych, obszary szczególnie wymagające rewitalizacji).
- Wyzwania w zakresie rewitalizacji wsi (w tym m.in. identyfikacja oraz diagnoza zjawisk kryzysowych, a także delimitacja obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji).
- Aktywność społeczna i partycypacja mieszkańców w procesach rewitalizacji i odnowy wsi
- Znaczenie dziedzictwa kulturowego (materialnego i niematerialnego) w rewitalizacji i odnowie wsi
- Źródła finansowania procesów rewitalizacji oraz odnowy wsi (m.in. środki zewnętrzne – możliwości jakie stwarzają dla rewitalizacji i odnowy wsi, a także ograniczenia związane z ich wykorzystaniem).
- Efekty ekonomiczne działań z zakresu odnowy wsi (wpływ odnowy wsi na rozwój gospodarczy oraz dywersyfikację działalności gospodarczej i źródeł dochodów ludności na obszarach wiejskich).
- Interesariusze i partnerzy procesów rewitalizacji i odnowy wsi (rola lokalnych samorządów, a także innych instytucji i podmiotów lokalnych oraz ponadlokalnych w rewitalizacji i odnowie wsi).